Blizny

Blizny to nie tylko problem estetyczny, lecz także utrudnienie w codziennym funkcjonowaniu. Myślimy często, że blizny nie mają wpływu na stan zdrowia, a jednak mogą być one przyczyną poważnego świądu, tkliwości i bólu. W miejscu ich występowania tworzą się zniekształcenia, które mogą powodować upośledzenie funkcji danej okolicy lub nawet uszkodzenia narządu. Inne powikłania, wynikające z posiadania blizn, to zaburzenia snu, zaburzenia codziennej aktywności, niepokój, depresja.

Blizna to nic innego jak tkanka łączna, która w trakcie procesu gojenia zajmuje miejsce tkanki uszkodzonej przez uraz lub chorobę. Uszkodzona tkanka lub skóra właściwa zostaje zastąpiona przez nową tkankę z włóknami kolagenu, które najpierw ułożone są przypadkowo, a dopiero potem się porządkują. Proces ten zachodzi w miejscu zranienia czy uszkodzenia skóry. Powstanie blizny jest nieuniknionym etapem w gojeniu się rany, choć jednocześnie uformowanie się takiej blizny wpływa niekorzystnie na wygląd estetyczny.

Wśród pacjentów nadal pokutuje pogląd, że chirurgia plastyczna jest cudownym remedium i każdą bliznę skoryguje bez pozostawienia śladu. Taki mit podsycają środki masowego przekazu i publiczne wypowiedzi niektórych przedstawicieli zajmujących się paramedycyną, kosmetyką, właścicieli gabinetów odnowy biologicznej. Niestety czasami także słyszy się wypowiedzi lekarzy na temat całkowitego usuwania blizn. Mają one jednak wydźwięk bardziej marketingowy niż medyczny.

Rzeczywistość jest inna. Nie ma możliwości 100% usunięcia blizny. Możliwe są natomiast różnego rodzaju zabiegi niechirurgiczne – laserowe, farmakologiczne, czasem także chirurgiczne, dzięki którym ostateczny wygląd blizny można poprawić, tzn. bardzo często udaje się uzyskać bardzo dobry efekt: blizny bardzo mało widocznej lub prawie niewidocznej.

Usuwanie blizn czy ich redukowanie to proces skomplikowany, wymagający dużego doświadczenia i znajomości patofizjologii. Równie ważna w tym wszystkim jest cierpliwość pacjenta, który powinien być świadomy tego, że proces przebudowy i dojrzewania blizn wymaga czasu. Blizny stopniowo miękną, bledną i obkurczają się, a proces ten trwa od kilku miesięcy do kilku lat. Najkorzystniej jest, aby leczenie rozpocząć już w pierwszych tygodniach od wygojenia się rany, dzięki czemu możliwe będzie uniknięcie przerostu blizn.

Nie można jednoznacznie stwierdzić, która terapia jest najskuteczniejsza w leczeniu blizn, dlatego musi być ona indywidualnie dostosowana do każdego pacjenta. Nie ma tutaj złotych środków, które pozwalałyby na pozbycie się blizny. Skuteczność terapii zależy od następujących czynników: zdolności do oceniania rodzaju blizny, wyboru odpowiedniej metody leczenia, wydania pacjentowi odpowiednich zaleceń.

Istnieje również szereg preparatów w postaci żelu lub kremu, których celem jest gojenie ran. Są one bardzo pomocne w procesie leczenia, ale nie można przeceniać ich wpływu.

Na wygląd blizny wpływają:

• długość blizny
• kształt blizny
• przebieg gojenia (krwiak, infekcja, niedokrwienie, itp.)
• wiek (większe ryzyko u osób młodych)
• rasa – rasa biała mniejsze ryzyko niż ciemnoskórzy
• uwarunkowania genetyczne (wywiad rodzinny)
• położenie blizny względem linii minimalnego napięcia skóry
• ilość i rodzaj szwów oraz technika zaopatrzenia chirurgicznego rany (unikanie szycia skóry pod dużym napięciem)
• lokalizacja blizny (broda, mostek, ramię, górna część pleców to obszary zwiększonego ryzyka)

Z reguły blizny goją się same, bez konieczności specjalistycznego leczenia, czy tym bardziej interwencji chirurgicznej. Jednak część z nich stanowią blizny nieprawidłowe. Charakteryzują się tym, że są twarde, czerwone, zgrubiałe, niekiedy wykraczające poza obszar pierwotnego kształtu i rozmiaru rany. Blizny nieprawidłowe są już problemem zdrowotnym, bo mogą one powodować przykurcze, a także wywoływać drażliwość, ból czy swędzenie.

Rodzaje blizn ze względu na rodzaj gojenia:

• Blizny przerostowe – zazwyczaj zaczerwienione z widocznymi drobnymi naczynkami. Charakterystycznym objawem jest to, że bledną podczas ucisku, a następnie wracają do barwy wyjściowej. Są pogrubiałe i uniesione w stosunku do otaczającej je skóry. Objawami dodatkowymi są swędzenie, drażliwość i ból. Obszar wzrostu blizny przebiega w granicach rany pierwotnej i nie wykracza poza linię zranienia. Blizny przerosłe zazwyczaj rozwijają się w ciągu kilku – kilkunastu tygodni od urazu. Ich wygląd może poprawiać się samoistnie, chociaż proces ten zajmuje od kilku do kilkunastu miesięcy. Są charakterystyczne po oparzeniach oraz u osobników o ciemniej karnacji.
• Blizny zanikowe (atroficzne) – są to różnej wielkości, najczęściej niewielkie blizny kształtu okrągłego, leżące poniżej poziomu otaczającej je skóry. Ich charakter wynika z zakłóceń gojenia rany przez niewystarczającą produkcję białka – włókien kolagenu i elastyny. Tego typu ogniska ubytku w skórze, powstają np. w przebiegu trądziku, ospy.
• Bliznowce (keloidy) – są to pogrubiałe, znacznie uniesione i twarde masy tkanki bliznowatej, które zawsze przekraczają początkową linię zranienia, powiększają się z upływem czasu. Bliznowce w trakcie powstawania są bolesne, swędzące, często odnawiają się po wycięciu. Bliznowce mogą tworzyć się w każdym wieku, lecz częściej występują u ludzi młodych między 10. a 30. rokiem życia oraz u osób o ciemnej karnacji. Bliznowce mogą nie rozwijać się przez wiele miesięcy od uszkodzenia, mogą również pogarszać się podczas ciąży. Brak jest istotnego zróżnicowania histologicznego pomiędzy keloidem a blizną przerostową.
• Przykurcze bliznowate to nierozciągliwe, twarde pasma tkanki łącznej bliznowatej, powstające jako etap zejściowy blizn zlokalizowanych w naturalnych zagięciach ciała, w okolicach stawów. Powodują one przykurcze tzw. bliznowate. W szczególności dotyczy to bliznowacenia ran pooparzeniowych. Są to blizny przerostowe, które ograniczają zakres ruchu poprzez przykurcz skóry na brzegach blizny.
• Blizny rozstępowe – grupa blizn dotyczy ran pooperacyjnych, tzw. chirurgicznych. Blizny te powstają po zabiegach chirurgicznych, kiedy po usunięciu szwów zbliżone brzegi rany rozsuwają się wskutek napięcia działającego w poprzek rany, np. rozciągnięcia skóry. Zwykle są one płaskie, blade, gładkie, niewyróżniające się, najczęściej występują po operacjach kolana i ramienia.
• Rozstępy – kolejna odmiana blizn, najczęściej będą pozostałością po ciąży. Uraz dotyczy tutaj dolnej warstwy skóry, gdyż naskórek nie jest naruszony. Ze względu na brak uniesienia czy pogrubienia łatwo odróżnić je od blizn przerostowych.

Rodzaje blizn ze względu na czynnik etiologiczny:

• Blizny potrądzikowe – Trądzik jest problemem każdego nastolatka, a im intensywniejszy przebieg okresu dojrzewania, tym większe prawdopodobieństwo, że na twarzy pozostaną blizny potrądzikowe. Proces powstawania tego rodzaju blizn jest następujący – od mikrozaskórników do punktu końcowego w postaci wytworzenia się wypukłych lub wklęsłych blizn. Powstawanie tych blizn i ich głębokość jest uwarunkowana zakresem występowania stanu zapalnego i zdolnością organizmu do samoistnego gojenia zmian chorobowych. Proces powstawania blizn potrądzikowych powoduje u wielu osób obniżenie nastroju oraz zanik aktywności społecznej, ale jest możliwym do uniknięcia wynikiem nieleczonego lub nieprawidłowo leczonego trądziku. Sposób leczenia będzie zależał od charakteru blizn, które najczęściej są zanikowe, jednak mogą ewoluować także w kierunku blizn przerostowych.
• Blizny pourazowe (m.in. pooparzeniowe, po skaleczeniach, po samookaleczeniu, po pogryzieniach przez psy)
• Blizny pooperacyjne
• Inne